Zes weken geleden was ik met vrienden in de Champagne, in gesprek met een champagneboer. De beste vakman vertelde over zijn wijnmaakfilosofie. Terwijl hij vertelde dat hij hierbij rekening hield met de stand van de maan – zag ik een vriendin met haar ogen draaien. Zo van ‘nee he, niet van dat zweverige gedoe’. Voor ik het wist, kronkelde mijn brein en flapte ik eruit dat ik ook niks had met de stand van de maan en bijvoorbeeld ook niet geloof in eb en vloed. Dit en variaties daarop werden de oneliners van onze wijnreis.
De derde industriële en digitale revolutie wekt in toenemende mate de schijn dat alles maakbaar en controleerbaar is. Het bleek voor ons een heerlijk verfrissend en rustig idee dat het nog een tijdje duurt voor we eb en vloed controleren.
Waarom een scan doen? Om jezelf te resetten en om te weten hoe het echt met je gaat. ‘Moet ik dan minder gaan doen?’ is een vraag die ik regelmatig krijg. Die vraag kan ik natuurlijk niet beantwoorden. Ik zal reageren met een antwoord als ‘alleen als je daar behoefte aan hebt’ of ‘je moet doen wat werkt’.
Het blijkt nog niet zo eenvoudig om te weten waaraan je behoefte hebt. Terwijl het eigenlijk best wel eenvoudig is – als je maar kunt luisteren naar lijf. De 3-minutenscan helpt hierbij.
Eerst ga je met je aandacht naar die buitenste vaak stormachtige laag. Die hoef je niet te veranderen, maar hem herkennen helpt je om dichterbij jezelf te komen en je beslissing minder te laten afhangen van vluchtige belangen. De reset aan het einde van de scan zorgt voor verbinding met je goede intenties en commitments.
Als je vandaaruit opnieuw naar je vraagstuk kijkt, vind je je antwoord veel makkelijker.
Gisteren was de eindpresentatie van mijn yogalerarenopleiding. Na een best wel wervelende intro hield ieder van ons vijf een persoonlijk verhaal.
Mijn verhaal ging over pratyahara. Pratyahara is de verstilling van de zintuigen. Hoewel dit aspect van yoga soms wat ondergesneeuwd lijkt te worden door al die andere facetten, vormt het voor mij de kers op mijn yogataart. Het is dan ook altijd aanwezig als ik yoga doe.
Dat heeft vast alles te maken met de jaren dat ik als wijnschrijfster werkte, met dagen waarop ik 80 wijnen op een dag proefde. Met mijn zintuigen ging ik dan op zoek naar de kwaliteit van een wijn, zijn kracht of charme. Het was werk dat me veel plezier gaf. Het paste ook bij me, in de zin dat je op mijn voorhoofd een stempel hoog sensitief kunt vinden. Je zou het ook licht geraakt kunnen noemen. Als kind kon je me uit de woonkamer naar mijn moeder in de keuken horen roepen; ‘mama er brandt iets aan’.
Het zo volop met mijn zintuigen bezig zijn gaf me plezier. Inmiddels vraag ik me af of het me ook het gevoel gaf dat ik zinnig bezig was. Vergelijkbaar met het fanatiek op een scherm gericht zijn, waarbij de ogen als zintuig een topprestatie leveren. Zou je zintuig kunnen vertalen als instrument voor (de) zin. Ik ben er nog niet uit, maar dat werken op smartphones, tablets en pc ziet er altijd wel zinnig uit en geeft best een zinnig gevoel.
Iedereen zal bekend zijn met vierkante ogen na een dag computeren. Na dagen vol met wijnproeven had ik daarbij een driehoekige neus en zeskantige keel.
CD met daarop Gert’s uitgebreide pratyahara-oefening
Wellicht is het daarom, dat ik 3,5 jaar geleden zo opleefde van de pratyahara-oefening tijdens de yogaweek van Gert (van Leeuwen) in Frankrijk. Het was een van de redenen dat ik verkoos om de lerarenopleiding bij hem te gaan doen. De oefening bestaat uit het tot rust brengen van de dynamiek in de ogen. Vanuit een algehele lichamelijk rust lukt het goed om de ogen niet meer heen en weer te laten schieten, maar ze rustig in het midden te houden. Door vanuit een afstand de ogen waar te nemen – de achterkant van het hoofd is daar een goede plek voor – wordt ook de focus in de ogen milder, minder. Als je dan je ogen opent en naar een punt kijkt zonder de focus er opnieuw in te brengen valt op dat je veel breder ziet. Tegelijkertijd valt de mentale rust op. De ogen reageren blijkbaar op mentale bewegingen en andersom. Dat is ook een bekend fenomeen in de REM-slaap, waarin de Rapid Eye Movement gepaard gaat met allerlei hectiek in de hersenen. Op vergelijkbare wijze kun je oren, neus, keel en zelfs huid tot rust brengen. Een uitgebreide oefening kun je vinden op de meditatie-cd van Gert.
De oefening van Gert luister ik met grote regelmaat, maar onbewust heb ik het ook altijd toegepast tijdens de asana’s, de houdingen. Bijvoorbeeld door de ogen te sluiten. Een tijd heb ik zelfs asana-series gedaan met oordoppen in. Door me af te sluiten voor alle indrukken van buiten kon ik me volop richten op mijn innerlijke ervaringen.
Voorpret. Ons thema was ‘transformatie dankzij de lerarenopleiding’. Bij mij van ‘wijnliefhebber’ naar ‘yoga- én wijnliefhebber’
Even een uitstapje: als kind bedacht ik een spel. Ik probeerde te luisteren naar pratende mensen zonder te begrijpen. Ik was nieuwsgierig hoe het Nederlands zou klinken voor buitenlanders. ‘Doe is’, zou Gert nu zeggen. Dat is nog eens verstilling. Het is me tot nu toe verschillende keren gelukt. Zo gewoon is het blijkbaar om te ontleden en te willen begrijpen. Maar terug naar de yogamat.
Nu ik leraar ben probeer ik de ervaringen in mijn innerlijke wereld te delen met de mensen buiten me en ik wil inspelen op hetgeen ik bij mijn leerlingen zie. Dit verbinden en overbruggen lukt alleen met veerkrachtige zintuigen die makkelijk heen en weer bewegen tussen verstilling met een breed blikveld en focus met een puntige blik. Dat is niet altijd makkelijk, maar als het lukt geeft het me een grote kick! Die kers op de taart dus.
Graag wil ik hier nogmaals alle bijzondere docenten bedanken: Gert, Heiltje, Paul en Jacoline. Verder natuurlijk Freerk en Maup en Jet – die gistermiddag ook zo genoten, mijn studiegenoten met wie ik de presentatie deed: Zita, Mila, Charles en Tanje and last but not least mijn vrienden die altijd hun nadrukkelijke interesse in de opleiding toonden: Ellen, Stéphanie, Marten, Olav, Jur, Lisanne en Cathelijne. Met jullie is het nog veel mooier. Dank!
‘Ja ja, ademen naar mijn voet.’ Dat dacht ik lang als iemand zoiets tegen mij zei. ‘Mijn longen reiken tot aan mijn middenrif en zuurstof komt via mijn bloed elders in mijn lijf terecht.’ Daar is mijn mening niet over veranderd, maar, maar, maar over dat ademen naar de voet of – iets vaker gehoord – nek, schouder, heup ben ik anders gaan denken.
Wat ik al wist, is dat de buik mits hij in zijn sas is, graag mee beweegt met de ademhaling. Bij jonge kinderen kun je prachtig observeren dat die beweging meer is dan een referred movement. Andersom ken ik ook de technieken waarbij het actieve gebruik van de buikspieren de cadans van de ademhaling beïnvloedt. Allemaal fijn – maar ademhalen in mijn voet?
Pranayama
In yoga vallen de ademhalingsoefeningen onder pranayama. Ayama kun je vertalen met beoefening of beheersing, maar prana niet met adem. Ik word zelfs een beetje knorrig als ik weer iemand prana letterlijk als adem hoor vertalen. Iets in mij komt in opstand, prana is namelijk zoveel meer en zoveel waardevoller. De meer gebruikelijke vertaling van prana is levensenergie, maar goed bij dat woord haakt de al te nuchtere yogi af. Voor die mensen is er ook een meer westerse kijk. Prana zou je de samenhang tussen adem, hartslag en het lymfesysteem kunnen noemen. Bij het uitademen daalt de hartslag bijvoorbeeld. In het westen heet de regulatie van die samenhang homeostase. Ik denk dat er weinig verschil is tussen homeostase en prana. Nou goed, toch een nuance. Binnen goede yogamuren leer je om prana te herkennen, het in harmonie te brengen en het vervolgens te waarderen. Maar ademen in je voet?
Okay dan
Het is me nooit lekker uitgelegd dat ademen naar mijn voet of uhm ik was met mijn aandacht ergens anders. Dat is minstens zo waarschijnlijk. Nu dan een poging om de vinger er zelf op te leggen. Daarvoor maak ik eerst een stapje terug naar de mechaniek van ademen. Die is fascinerend. Het diafragma, de grote ademhalingsspier in je middenrif spant zich aan en je ademt in. Nog een keer: de spier contraheert en je longen vullen zich met lucht en je borstkas en buik zet uit. Nog een keertje: de spier trekt samen – en je ervaart ruimte. Dat is nogal uniek. Al die mensen die kampen met overbelasting klagen toch vooral over gespannen spieren in bijvoorbeeld de schouders die juist het gevoel van een corset of al te strak harnas geven.
Kracht én ruimte in de core
Op een andere plek in mijn lichaam gebruik ik de mechaniek al lang, namelijk in de buik, in de zogenaamde core. Een krachtige core is een groot ding, niet alleen binnen yoga en pilates maar ook binnen fysiotherapie. Voor een stevige core span je je MTA aan, oftewel de grote buikspier die links van je rug begint en over je buik naar de rechterkant van je rug loopt. Het is redelijk eenvoudig om deze spier te leren aanspannen, zonder daarbij het gevoel van ruimte te moeten opgeven. Sterker binnen critical alignment yoga sta je elke les stil bij deze koppeling van een stevige core en een sensatie van ruimte en ontspanning in je buik. Bij pilates en fysiotherapie houden ze het bij het eerste – helaas. Maar dat terzijde.
Nu nog de voet
Overal in je lichaam kun je het mechanisme van ademhaling toepassen! Je initieert een uitdijende beweging, een beweging van expansie en ruimer worden. Doe het in je hand en je vingers zullen zich iets uit elkaar bewegen en zich wat strekken. Adem je uit dan buigen de vingers en bewegen naar elkaar toe. Het doet denken aan de techniek die wel bij bodyscans gebruikt wordt. Daarbij lig je languit op je matje en wordt gevraagd om je kuit aan te spannen en te ontspannen en dan je bovenbeenspieren enzovoort.
Vertrekpunt is expansie
Bij een bodyscan is het vertrekpunt het aanspannen. Bij de techniek van ademen in je voet (heup, oksel of schouder) is de insteek het verlengen van spieren en dus het opener worden. Dat verlegt de aandacht en dus het gevoel erbij essentieel anders. Overigens heb ik het over minimale bewegingsuitslagen die je makkelijk kunt toepassen in elke houding. Neem een willekeurige yogahouding zoals de hond. Hierbij komen nogal wat plekken met chronische spanning aan het licht. Bijvoorbeeld tussen de schouderbladen. Door hier nu juist met dat ademhalingsmechanisme van expansie en verruimen naar toe te gaan, gebeurt er veel, heel veel.
Als iemand nu nog tegen mij zegt ‘adem naar je voet’ is er dus niks meer dat in opstand komt. Sterker ik maak een vreugdesprongetje van binnen. Joepie, ademen in mijn voet!
Mike, het puddingmasker van vorige week is amazing. En zo multifunctioneel.
Aan de ene kant heb je smulpudding, het andere uiterste is oud zoethout. Taaie zoethout met een bittere, wat muffe smaak. Het is nergens voor nodig om die zoethout af te serveren. Ongetwijfeld heeft hij ook zijn goede kanten en blijkt het een bommetje verwrongen emoties, dus plak er nog geen negatief stempel op.
Bij de puddingscan ga je rustig liggen of sturen, en met je aandacht over je gezicht. In hoeverre evenaren je wangen het ideale puddinggevoel. Hangen ze echt af langs je kaken zoals een pudding dat zou doen? En je voorhoofd? In de plooi en meer een gevalletje van oud zoethout? Probeer eens – uit nieuwsgierigheid?! – een alternatief. Inhaleer de geur van jouw ideale smulpudding – met de geur van een latte macchiato of als jij daar relaxter van wordt, van bitterkoekjes, citrus of karamel. En richt in één adem die sensatie op je voorhoofd.
Als je de smaak te pakken hebt, bekijk dan eens je wenkbrauwen en vooral die paar centimeter ertussenin. Druk eens zachtjes op die plek met je wijs- en middelvinger. Anything to do with de ideale o-wat-ben-ik-intens-tevreden-puddingsensatie? Vanuit onze allerbeste intenties en juist omdat we zo ons best doen verandert menig wenkbrauw-dam-wenkbrauw in een strak stuk oud zoethout. Ook nu weer kan het enorm opluchten om daar een wat hoger puddinggehalte te krijgen. Hetzelfde geldt voor alles rondom je ogen.
Zoethout in pudding veranderen dus. Yep. Het inhaleren van geur helpt daar enorm bij. Ook al omdat je zo je adem erbij betrekt. Wat ook helpt is letterlijk je gezicht wat op te laten bollen. Dat is het makkelijkst bij je wangen natuurlijk. Je blaast ze een beetje rond, laat de lucht weer gaan maar trekt je wangen niet strak terug. Die lucht kun je ook rond laten gaan aan de buitenkant van je tanden en kiezen in je onderkaak. Laat de huid daar maar drillen als een pudding. Waarschijnlijk voel je dat er best een beetje minder spanning mogelijk is. Vanuit dat gevoel kun je opnieuw de zones rond wenkbrauwen en ogen te grazen nemen.
Een puddinglook of puddingface ziet er onverwacht mild en prettig uit. De eerste keer dat je jezelf in een puddingmode/puddingpose in de spiegel bekijkt is soms even schrikken. Ineens zie je hoe moe je werkelijk blijkt te zijn. Maar, maar, maar hou vol. Wedden dat er snel een moment volgt dat er onverwacht vitaliteit en kerngezondheid terug kijkt?!
Maar Mike, wat is er nou zo multifunctioneel aan de pudding
De scan kun je los laten op elk deeltje van je lijf. En ook zo fijn aan de pudding is, is dat het jouw pudding is. Heb je behoefte aan lichtheid in je leven, dan is jouw pudding dus luchtig en heeft citrustonen. Bijvoorbeeld.
Zojuist sprak ik mijn vader. De beste man woont in Osaka, Japan, is gepensioneerd en vindt het dus een aardige uitdaging om zichzelf te leren om minder te denken. Waarom weet hij nog niet. Maar ze zeggen dat dat je goed doet. Mijn vader was ooit een zeer nadenkende, rationele huisarts en dus ben ik enthousiast.
U zoekt dus de No Mind van Tom Cruise als Nathan Algren in de film The Last Samurai? Hij en ik vinden die film erg mooi. Ja, die No Mind zoekt hij!
Gelijk overspoel ik hem met het idee dat je lijf daarbij een goede hulp kan zijn.
* Niet denken wordt als snel net zoiets als de opdracht Denk niet aan een roze olifant. Probeer dat maar eens heftig en het enige dat je nog ziet, voelt, hoort en ruikt is … die roze olifant. Denk niet aan een roze olifant, door aan een blauwe olifant te denken werkt beter.
* Je lijf neemt makkelijk de rol van blauwe olifant op zich. Richt je aandacht bijvoorbeeld op je ogen. Je ogen hebben de handige eigenschap om steeds als je gaat denken te bewegen. Sterker, net voor je wilt gaan denken beginnen ze al en daar heb je wat aan. Ga op je rug liggen en sluit je ogen. Beweeg de ogen krachtig heen en weer. Zo voelt denken dus. Zo ongeveer. Opvallend is dat het gebied rondom de ogen daarbij verre van relaxed voelt. Dus daar komen die kringen vandaan. Je aandacht richten op de achterkant van je hoofd, specifiek dat stuk dat de grond raakt brengt de geest opvallend tot rust. Een van de ideeën daarachter is dat zich daar de visuele schors bevindt, maar dat zoeken we nog even verder uit.
* Een alternatief is om je aandacht te richten op de prana, zeg maar de energie die er door je lijf dwarrelt. Vooral in je handpalmen en vooral na een beetje inspanning kun je dat makkelijk voelen. Het voelt als tintelen. Als je voet slaapt, of je hand wordt datzelfde tintelen heel sterk. Dat gevoel dus in lichte mate neem je makkelijk in je handen waar. Zoek ook de prana op in je polsen, onderarmen, bovenarmen en wellicht zelfs de borststreek.
Met dank aan Gert van Leeuwen en Heiltje Vooys. Zie www.criticalalignment.nl
